Κουπατσαραίους τους ονόμασαν τα γειτονικά βλαχοχώρια από την σλαβική λέξη «κοπατς» που χρησιμοποιούν οι βλάχοι, η οποία σημαίνει «γεωργός».
Γεωργοί αποτελούσαν την πλειοψηφία των ντόπιων κατοίκων της περιοχής αν και πολλοί από αυτούς ήταν κτηνοτρόφοι με χιλιάδες πρόβατα, οι οποίοι τον χειμώνα κατέβαιναν στα χειμαδιά (στον κάμπο δλδ) και την άνοιξη ανηφόριζαν για το βουνό, στο χωριό.
Παρόμοια λοιπόν η ζωή τους με αυτή των βλάχων, όμως μια περιγραφή από την κυρία Βασιλική, κάτοικο του Πανοράματος Γρεβενών, αναφέρει, πως οι κοπατσαραίοι έκαναν την ίδια ζωή με τους Σαρακατσάνους και η μόνη διαφορά τους ήταν πως οι Σαρακατσάνοι έχτιζαν και έμεναν σε καλύβες, ενώ οι ντόπιοι, οι κοπατσαραίοι, έκτιζαν σπίτι κανονικό .
Αυτά τα λίγα μάθαμε και εμείς κατά την επίσκεψη μας στο χωριό Πανόραμα Γρεβενών.
Ένα χωριό χτισμένο στα 1.100μ υψόμετρο, στις πλαγιές της βόρειας Πίνδου, ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση από Πεύκη και ρόμπολο, στα όρια του εθνικού δρυμού Βάλια Κάλντα.
Το Πανόραμα, απέχει 15χλμ απο το χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσα και 36 χλμ απο τα Γρεβενά.
Όλα ξεκίνησαν από την στιγμή που αναρτήσαμε στο τοίχο μας στα κοινωνικά δίκτυα, πως το καλοκαίρι του 2024 και τον μήνα Ιούλιο θα βρισκόμασταν στην ήπειρο και στην ευρύτερη περιοχή για καταγραφές παραδοσιακών τραγουδιών, για το εγχείρημα της εκπομπής,
σε ήχο φυσικό.
Ο αγάπητος φίλος πλέον, με όλη τη σημασία της λέξης, και μέλος του συλλόγου
"Η ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" κ. Θωμάς Βλαχούδης, μας απέστειλε email πως ο σύλλογος θα είναι παρών στο εγχείρημα.
Ε, δεν χρειάστηκε και πολύ καιρός να λάβουμε την επιβεβαίωση από τον σύλλογο και να συμφωνήσουμε, ορίζοντας ημερομηνίες για την καταγραφή η οποία διήρκησε δύο ημέρες, στο πανέμορφο και φιλόξενο αυτό χωριό.
Ο Θωμάς θα έλεγα πως ήταν ο συντονιστής του οδοιπορικού μας στο Πανόραμα.
Η ανταπόκριση από τους λιγοστούς κατοίκους ήταν άμεση.
Μια χαρά στο πρόσωπο τους συνεχώς.
Βλέπετε ήρθε από την Σουηδία εκπομπή να προβάλει το χωριό τους.
Οι νοικοκυρές ετοίμασαν εδέσματα. Οι αυλές καθαρίστηκαν. Οι ιστορίες που ήθελαν να μας διηγηθούν ήταν τόσες πολλές που εάν τις γράφαμε όλες θα θέλαμε τουλάχιστον ένα μήνα στο χωριό.
Ο πατήρ Βασίλειος, γαμπρός στο χωριό και εθελοντής ιερέας στο Πανόραμα και σε άλλα τρία γειτονικά χωριά, μας άνοιξε την πόρτα του σπιτικού του και μας φιλοξένησε.
Ένιωσα την απόλυτη ελληνική φιλοξενία, λες και τον γνώριζα από χρόνια. Τέτοια γαλήνη λες και ήμουν στο δικό μου σπίτι.
Η παπαδιά όπως την έλεγε ο πατήρ, ετοίμαζε φαγητά, γλυκά κ.α συνεχώς.
Σύν αυτά, να έχει και το νου της στον εγγονό, τον μικρό Γρηγόρη, που ήρθε στο χωριό για τις καλοκαιρινές του διακοπές από την Θεσσαλονίκη.
Πρέπει να πούμε πως και ο μικρός Γρηγόρης, με τον δικό του τρόπο βοήθησε στις καταγραφές μας. Εύγε μικρέ, άξιος συνεχιστής της παράδοσης.
Όσο ετοίμαζε η παπαδιά, ο πάτερ βρισκόταν στην εκκλησία του χωριού για τον εσπερινό, χτυπούσε την καμπάνα καλώντας τους λιγοστούς κατοίκους.
Εγώ μαζί με τον Θωμά κάναμε μια βόλτα στο χωριό, συναντήσαμε κατοίκους και μου έδειξε σημαντικά αξιοθέατα.
Τις εκκλησίες του χωριού , τις βρύσες από όπου πηγάζουν καθαρά κρυστάλλινα νερά, και το παλιό σχολείο όπου έλαβε μέρος η καταγραφή με παραδοσιακά τραγούδια των Γρεβενών.
Περάσαμε από αυλές και χαιρετήσαμε κατοίκους, μας διηγήθηκαν τις ιστορίες τους, πως ήταν η ζωή από παλιά ως σήμερα, και βέβαια βρεθήκαμε και στην αυλή του κ. Παπαξάνθη,μετανάστης και αυτός στην Σουηδία όπου είναι και η έδρα της εκπομπής, στην Στοκχόλμη.
Καταλήξαμε στο σπιτικό και στην αυλή του κυρίου Θεόδωρου Μπαρλαγιάννη.
Στην αυλή μας περιμένουν σχεδόν όλοι οι λιγοστοί κάτοικοι με μεγάλη χαρά.
Φίλοι, συγγενείς οι περισσότεροι.
Ο κυρ Θόδωρος μαζί με τον παιδικό φίλο, κύριο Μιχάλη, σε μεγάλη ηλικία πλέον, κτηνοτρόφοι από μικρά παιδιά, κουτσονάτοι, μετανάστης ο ένας, και με την γκλίτσα για στήριγμα, μας διηγήθηκαν την ζωή των κτηνοτρόφων έτσι ακριβώς όπως την έζησαν οι παλαιότεροι του χωριού.
Ξύπνησαν μνήμες, και η συγκίνηση μεγάλη.
Γνωρίσαμε και τους συνεχιστές κτηνοτρόφους, του υιούς του κυρ Θόδωρου. Τον Γιώργο και τον Φίλιππο, που ακόμη και σήμερα η κύρια ασχολία τους είναι η κτηνοτροφία.
Μας μίλησαν για τα κοπάδια, τα ζωντανά τους, τα Μπουτσικα, δηλαδή το Καλαρρύτικο πρόβατο, που αντέχει στις καιρικές συνθήκες του τόπου και θεωρείται το πιο καθαρό πρόβατο.
Από κουβέντες μας, κατάλαβα τι δυσκολίες που έχει ο πρωτογενής τομέας στη χώρα.
Εάν δεν τον στηρίξουμε, δε θα έχουμε να φάμε.
Αφού τα είπαμε, ήρθε και η
ώρα της παρέας.
Μαζεμένοι λοιπόν εκεί στην αυλή, έχει παίρνει να βραδιάζει, πήραν και το τραγούδι, με το στόμα, έτσι όπως τα έλεγαν παλιότερα.
Τραγούδια που λέγονταν σε χαρές, σε σπίτια, και στα κοπάδια.
Έφτασε και η στιγμή της ηχογράφησης.
Μεγάλη η τιμή και η χαρά να ηχογραφήσουμε ισος μια από τις πιο παραδοσιακές ορχήστρες του νομού Γρεβενών και τις πιο αντιπροσωπευτικες.
Το γρεβενιωτικο τραγούδι έχει τόσο πλούτο όσο στο μουσικό ιδίωμα αλλά και στιχουργικά.
Ένα ιδιαίτερο άκουσμα, μια μίξη από Ηπειρώτικο, μακεδονιτικο, βλάχικο και Κονιτσιώτικο.
Ο Λάμπρος τσιοτικας στο κλαρίνο με τον γιο του Θωμά στο βιολί και τον απλοτατο Χρήστο Ντάγκαλα στο τραγούδι μας έπαιξαν, παρόλο την ζεστη του καύσωνα, τραγούδια βιωματικά, τα οποία αντιπροσωπεύουν τα χωριά αυτά, των κοπατσαραιων.
Την ορχήστρα συνόδευαν οι μουσικοί ονόματα και όργανα.
Όσο λοιπόν εμείς γράφαμε στην αίθουσα του παλιού σχολείου, οι λιγοστοί κάτοικοι, περίπου καμία 30αρια, είχαν ετοιμάσει τραπέζι έξω στην αυλή.
Οι οικογένεια των κτηνοτρόφων Μπαρλαγιαννη έσφαξαν αρνί, άλλοι έφεραν ποτά και γλυκά, και έτσι λοιπόν στήθηκε και βιώσαμε ένα γλέντι, όπως παλιά, με ότι είχε να προσφέρει ο καθένας, και τα όργανα να παίζουν στα σκέτα!
Φιλικό, οικογενειακό και άκρως συγκινητικό.
Η ορχήστρα έδωσε ρέστα, το άκουσμα του κλαρίνου και του βιολιού άγγιζαν σε κάθε παίξιμο την ψυχή.
Ο κυρ Μιχάλης χόρεψε το γνωστό τραγούδι του νομού Γρεβενών,
“Βάστα καημένε Ορλιγκα”, το οποίο βουνό αγκαλιάζει το Πανόραμα.
Συνδύασα αμέσως τους στίχους του τραγουδιού με τις βιωματικές διηγήσεις.
Ξεσήκωσε τους χωριανούς και πήραν σειρά όλοι τους στο χορό. Η συμμετοχή, ο ρόλος τις κοινότητας.
Λίγο το κρασί, λίγο η επίσκεψη και η καλή διάθεση
Το ευχαριστήθηκαν, αγαλλίασε η ψυχή τους.
Κανα γάμο, και το πανηγύρι περιμένουν και αυτοί να διασκεδάσουν.
Ειδικά την ημέρα της γεννήσεως της Θεοτόκου που το έθιμο είναι μετά το πέρας της θείας λειτουργίας, να πηγαίνουν όλοι μαζί με τα όργανα από σπίτι σε σπίτι και να παραγγέλνουν στα όργανα το αγαπημένο τραγούδι κάθε νοικοκυριού.
Τι ωραίο έθιμο, μια μεγάλη γιορτή, αγαπημένοι οι χωριανοί αυτή τη μέρα.
Πρέπει να το ζήσουμε.
Έκλεισε η βραδιά και τα γυρίσματα μας, και όπως συνηθίζεται στο τέλος μιας μάζοξης, τα όργανα έρχονται στο τραπέζι και τελειώνουν με μοιρολόγια και αφιερώσεις.
Τα κεράσματα παίρνουν και δίνουν , και ο φίλος μας ο Θωμάς, να είναι η ψυχή όλης αυτής της μυσταγωγίας....
Δευτέρα, 21 Οκτωβρίου 2024
Ελλήνων Ήχοι, μαζί κρατάμε την παράδοση ζωντανή!
Με την ευγενική υποστήριξη:
Follow us on social media:
Commentaires